خیابان روستاولی تفلیس رو تقریبا هر کسی که به گرجستان سفر کرده باشه به خاطر داره. خیابانی به طول تقریبی 1.5 کیلومتر با پیاده رویی جذاب و پر از ساختمان های زیبا و تاریخی. مطمئن هستم همه شما در سفر به گرجستان سری به این خیابان زدید و چند ساعتی رو برای قدم زدن در معروف ترین خیابان تفلیس صرف کردید. ولی صادقانه بگم، مطمئن نیستم همه شما از داستان ها و اتفاقاتی که در پشت نمای زیبای ساختمان ها و با گذر زمان مخفی شده اطلاع داشته باشید. داستان هایی که پیدا کردن و کشفشون کمی سخت هست. چرا که فکر می کنم مردم گرجستان هم شباهت های زیادی به ما ایرانی ها دارن. تاریخشون پر هست از اتفاقات تلخ و دردناک و بیشتر از اینکه سعی کنن از گذشته عبرت بگیرن، ترجیح میدن به دنبال ساختن فردایی خوب، گذشته شون رو فراموش بکنن.
با این حال ما به عنوان دو نفر ایرانی کنجکاو که اسم سرزمینمون با بخش تلخی از تاریخ گرجستان هم نشین شده ، دنبال کشف داستان هایی از شهر تفلیس و خیابان روستاولی هستم. اگر شما هم اندازه ما کنجکاوی دارید ازتون دعوت می کنم تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.
مسیر گشت و گذار ما در خیابان روستاولی
ما قرار هست مسیر یک و نیم کیلومتری خیابان روستاولی رو از شمال به جنوب طی کنیم. یعنی از ایستگاه متروی روستاولی و مقابل مجسمه شوتا روستاولی به سمت جنوب حرکت کنیم و در نهایت به میدان آزادی تفلیس و دروازه ورودی بافت تاریخی تفلیس برسیم. تو این مسیر در 18 نقطه مختلف توقف داریم و هر قسمت داستان هایی رو برای شما روایت می کنیم. برای خوندن این مقاله چند پیشنهاد براتون داریم:
- اگه به زودی قصد سفر به گرجستان و شهر تفلیس دارید این مقاله میتونه یه راهنمای تور مجازی براتون باشه. انتهای مقاله لوکیشن همه داستان های معروف رو روی نقشه گوگل آپلود کردم. دنبال کردن این مسیر می تونه بین 2 تا 3 ساعت زمان رو به خودش اختصاص بده
- اگه قبلا به گرجستان و تفلیس سفر داشتید میتونید کمی تجدید خاطره بکنید
- اگه هم فعلا قصد سفر به تفلیس ندارید امیدوارم بتونه بخشی از کنجکاوی شما درباره تاریخ تفلیس رو پاسخ بده.
-
شروع تفلیس گردی از مجسمه شوتا روستاولی
بهترین نقطه برای شروع گشت و گذار در خیابان روستاولی تفلیس، از مقابل مجسمه شوتا روستاولی هست. جایی در ابتدای خیابان کوستاوا و کنار ورودی ایستگاه متروی روستاولی. اگه صادقانه بخواهیم صحبت کنیم این مجسمه یه اثر هنری کاملا معمولی هست. فقط اگه علاقه شخصی به این شاعر داشته باشید شاید بتونه برای چند دقیقه شما رو جلب بکنه. ولی در هر صورت قرار گرفتن در ابتدای مسیر ما و مجاور ایستگاه مترو باعث شد که گشت و گذار ما با ادای احترام به این شاعر گرجی باشه.
شوتا روستاولی شاعر گرجی قرن سیزدهم میلادی هست که شعرمعروف شوالیه در پوست پلنگ رو سروده. این شعر به طور گسترده ای مورد توجه گرجی ها قرار گرفته و حتی در مدارس این کشور هم تدریس میشه. این شاعر، این شعر و دوران زندگی اون یاداور عصر طلایی گرجستان هست. زمانی که کشور توسط ملکه تامار اداره می شد و با شکست مخالفانش تونست برای سال های زیادی صلح و توسعه فرهنگی رو برای مردمش به ارمغان بیاره.
متاسفانه از روستاولی اسناد زیادی باقی نمونده. مجموعه تحقیقات باستان شناسی در قرن بیستم نقاشی دیواری از روستاولی در صومعه جواری پیدا کرد. به احتمال زیاد این نقاشی مربوط به زمانی هست که روستاولی به عنوان زائر در این صومعه حضور داشت. جالب هست که بدونید هیچ نسخه خطی از منظومه مربوط به روستاولی وجود نداره. بیشتر این اسناد به همراه بخش عمده ای از میراث گرجستان در تهاجم های خوارزمشاهیان و مغول ها و پایان عصر طلایی گرجستان از بین رفت.
ساختمان الکساندر ملیک
از مجسمه روستاولی به سمت میدان آزادی حرکت میکنیم. اولین بلوک ساختمانی در سمت چپ خیابان و دقیقا مقابل آکادمی ملی علوم گرجستان چشم ما رو به سمت خودش جلب میکنه. ساختمانی مدرن و یکپارچه با تزئیناتی متفاوت. این خانه توسط الکساندر ملیک آزاریانس تاجر معروف ارمنی تبار ساخته شده. به یاد دخترش که در 22 سالگی درگذشته. تاج های گل بزرگی که از این ساختمان آویزان شده و پنجره هایی که به شکل قطره اشک هستن نشان دهنده غم بزرگی هست که در دل پدر باقی مونده.
ملیک آزاریانس یک تاجر محلی بود که ذخایر نفتی زیادی در آذربایجان داشت. بخش عمده ای از درآمد این تاجر خوش نام صرف ساخت بیمارستان، مدرسه و کلیسا در گرجستان شد. این ساختمان که در اویل قرن بیستم و در کمتر از 3 سال ساخته شد نکات معماری متفاوتی داره. برخلاف سایر ساختمان های تفلیس منبع برق، لوله کشی آب و تاسیسات اختصاصی خودش رو داره. داخل این بلوک ساختمانی هم اکنون یک گالری هنری، یک باغ پر از گیاهان عجیب، سینما و سالن عکس وجود داره.
درست بعد از انقلاب بلشویک ها و فقط چند سال بعد از ساخت، این بنا توسط انقلابی ها مصادره و ملی شد. برخلاف خیلی از ارمنی ها که از کشور مهاجرت کردن ، ملیک ترجیح داد در شهر خودش باقی بمونه. سرنوشت غم انگیزی که بلشویک ها براش رقم زدن این گونه بود که سال های آخر عمرش بدون هیچ دارایی و سرمایه ای در زیرزمین یکی از ساختمان هاش زندگی بکنه و همونجا بمیره.
میدان جمهوری اول
میدان جمهوری اول برای سال ها بزرگترین فضای عمومی شهر تفلیس بود. بعد از کمی قدم زدن درست مقابل هتل رادیسون تفلیس که قدیمی ترها به نام هتل ایوریا خاطرات عجیبی از اون دارن وارد این میدان میشید. این میدان در اوایل دهه 1980 و در دوران کمونیست ها توسعه پیدا کرد. زمانی که اداورد شوارنادزه رئیس حزب کمونیست گرجستان بود. البته اون زمان این میدان به نام میدان رسپوبلیکا شناخته میشد. کمی بعد از افتتاح میدان، یوری آندروپوف، رئیس حزب کمونیست شوروری به تفلیس سفر کرد. به دلیل بازدید آندروپوف از این میدان و فرم نیم دایره ای طراحی شده در میدان، مردم تفلیس لقب گوش آندروپوف رو به این میدان دادن. این میدان تا دوران بعد از فروپاشی شوروی و تا بازسازی های اساسی سال 2005 اصلی ترین میدان شهر برای انجام رژه و جشن های نظامی بود.
چندین سال قبل و در سال 1969 زیباترین و بزرگترین هتل گرجستان در کنار این میدان ساخته شد. هتل ایوریای لوکس و گران قیمت ولی سرنوشتی عجیب داشت. در دهه 1990 و موقع شروع جنگ آبخازیا و اوستیای جنوبی تعداد زیادی مهاجر به تفلیس پناه آوردن. حکومت محلی در اقدامی عجیب این هتل رو برای اقامت 800 پناهنده اختصاص داد. تا چندین سال مردم تفلیس موقع عبور از این میدان با تصویری عجیب و تاثیر گذار روبرو می شدن. پنجره ها و بالکن های این هتل بلند مرتبه و لوکس پر بود از لباس ها و لوازم کهنه پنهاهنده ها. عده ای تصمیم گرفته بودن به سلیقه خودشون با پارچه و پرده بالکن ها رو پوشش بدن. منظره این هتل تا سال ها از ذهن مردم گرجستان پاک نمی شد.
سال 2005 ، ساکاشویلی رئیس جمهور گرجستان تصمیم گرفت گوش های آندروپوف رو جدا بکنه و تغییرات اساسی در این میدان ایجاد کرد. یک شرکت آلمانی برنده مناقطه بازسازی هتل و میدانگاهی مقابلش شد. از آن روز تا با الان تصویر کاملا متفاوتی از میدان جمهوری اول در شهر تفلیس شکل گرفته.
خیابان روستاولی و مختصری از تاریخ گرجستان
بعد از عبور از میدان جمهوری اول و حرکت به سمت میدان آزادی، بهتر هست کمی درباره خود خیابان روستاولی بشنوید. خیابان روستاولی در قرن بیست و یکم به دلیل تعدد ساختمان های دولتی، فرهنگی و تجاری به عنوان اصلی ترین خیابان تفلیس شناخته میشه. خیابانی به طول 1.5 کیلومتر از مجسمه شوتا روستاولی تا میدان آزادی. جایی که زمانی دروازه اصلی ورود به تفلیس قدیم بود.
در واقع تا قرن نوزدهم هیچ اثری از خیابان روستاولی امروزی تفلیس وجود نداشت. این منطقه در اون روزها بیرون از شهر قرار گرفته بود. بعد از ضمیمه شدن گرجستان به روسیه و سرمایه گذاری های حکومت تزاری در این شهر، تصمیم به گسترش شهر گرفته شد. خیابان روستاولی به عنوان ستون فقرات توسعه های جدید شهر شکل گرفت. منطقه ای که نایب السلطنه قفقاز برای احداث کاربری های نوین اداری در نظر گرفت. در دهه 1830 هم طرح توسعه تفلیس جدید تهیه شد.
اسم اولیه این خیابان به نام گولووینسکی پرسپکت و به احترام نایب السلطنه امپراطوری روسیه در قفقاز، یوگنی گولووین گذاشته شده بود. فردی که از سال های 1838 تا 1842 بر این منطقه حکمرانی می کرد. این نام تا سال 1918 و هنگامی که گرجستان دوباره استقلال خود رو به دست آورد باقی ماند. در این سال مردم شهر با جشن استقلال گرجستان، نام شوتا روستاولی، شاعر گرجی قرن سیزدهم رو بر روی این خیابان گذاشتن.
ساختمان های بسیار مهمی در خیابان روستاولی وجود داره که میشه از ساختمان پارلمان گرجستان، تئاتر اپرا، تئاتر دولتی روستاولی، کلیسای کاشوتی، موزه هنرهای زیبای گرجستان، موزه سیمون جاناشیا گرجستان و البته زشت ترین و بلندمرتبه ترین ساختمان تفلیس یعنی هتل بالتیمور به عنوان مهم ترین اونها نام برد. همه این ساختمان ها به غیر از مورد آخر در دوران کمونست ساخته شده. برای اینکه مطمئن شید هیچ کدوم از این ساختمان ها رو در گشت و گذارتون از دست نمیدید، موقع حرکت به سمت میدان آزادی حواستون به سمت راست خیابان باشه.
خیابان روستاولی همین طور محل برگزاری خیلی از اعتراضات مردمی علیه دولت هم بوده. در سال 1989، ده ها هزار گرجی در خیابان روستاولی جمع شدن تا خواستار استقلال از اتحاد جماهیر شوروی بشن. در مقابل نیروهای ویژه شوروی با سرکوب شدید حدود 20 نفر از معترضین رو در تاریخ 9 آوریل کشتن . اتفاقی تلخ که همه ساله مردم گرجستان رو به یادبود این کشته شده ها دوباره به این خیابان تاریخی میکشونه.
دو سال بعد و در 20 دسامبر 1991 شورشی بزرگ علیه گامساخوردیا، رئیس جمهور وقت گرجستان در مقابل ساختمان پارلمان گرجستان در این خیابان شروع شد و تا چند سال چیزی جز جنگ داخلی و فقر و بدبختی برای مردم این کشور وجود نداشت. در نهایت در سال 2003 گرجی ها موفق شدن رژیم فاسد ادوارد شوارنادزه رو تغییر بدن. رئیس جمهوری که هم به عنوان رئیس حزب کمونیست گرجستان و هم رئیس جمهور گرجستان باعث پسرفت و تحقیر این کشور شده بود.
هتل بالتیمور تفلیس
زشت ترین ساختمان تفلیس کجاست؟ اگه تا چند سال پیش چنین سوالی از شما می پرسیدن، باید بین تعداد زیادی از ساختمان های مدرن بتنی دوران کمونیست گرجستان به دنبال جواب می گشتید. ولی سال 2014 با ساخت این هتل کار شما رو برای جواب دادن ساده کردن. ساختمان سابق IMEL یا همون موسسه مارکسیسم لنینیسم که با تبدیل شدن به یک برج شیشه ای مرتفع یک تنه منظر شهری بی نظیر تفلیس رو نابود کرد.
ساختمان اصلی IMEL در زمان کمونیست ها از سال 1934 تا 1938 ساخته شد. یک نمونه عالی از معماری کلاسیک سوسیالیستی که به ساختمان استالین هم شناخته میشد. معمار این ساختمان الکسی شچوسف، هنرمند روس هست که همه مردم دنیا اون رو با طراحی ساختمان مقبره لنین در میدان سرخ میشناسن. این ساختمان دارای نقوش برجسته زیبایی یادگار دوران سوسیالیستی و نمونه بارز هنر حکومتی اتحاد جماهیر شوروی بود. عنصری بصری که در واقع به امضای معماری اون دوران شوروی تبدیل شده بود.
البته گرجی ها گویا تخصص زیادی در تخریب آنچه که به گذشتگان خودشون مربوط میشه دارن. بعد از فروپاشی شوروی، بخش عمده ای از تزئینات و آثار هنری این ساختمان و سایر بناهای مشابه نابود شد. اون هم به این بهانه که یادآور و نماد دوران کمونیست و ظلمی بود که به مردم گرجستان وارد شده بود.
از سال های 1991 تا 1997 این ساختمان محل پارلمان گرجستان و مدت کوتاهی هم وزارت امور خارجه گرجستان بود. تا اینکه شورای شهر تفلیس مجوز تخریب ساختمان و البته تخریب خط آسمان شهر تفلیس رو صادر کرد. خیلی زود این برج شیشه ای بلند مرتبه در آسمان تفلیس ظاهر شد. از ساختمان زیبای IMEL هم چیزی جز نمای بیرونی باقی نموند.
موزه هنر مدرن MOMA
موزه هنر مدرن گرجستان در خیابان روستاولی و ساختمانی که پیشتر متعلق به دانشکده افسری بود قرار گرفته. این موزه همه جا با اسم زوراب سرتیلی ، هنرمند مدرن گرجی و بنیانگذار موزه هنر مدرن شناخته میشه. آثار سرتیلی از روسیه گرفته تا پاریس و نیویورک دیده میشه. همین طور به دلیل شکستن چارچوب های هنری سختگیرانه دوران کمونیست توسط سرتیلی به عنوان نمادی از فرو ریختن پرده آهنین در دنیای هنر کمونیست شناخته میشه.
به دلیل رابطه نزدیک با شهردار مسکو در دهه 1990، آثار زیادی از سرتیلی در مسکو دیده میشه. مثل تزئینات کلیسای جامع مسیح منجی مسکو، بنای یادبود پتر کبیر، مجموعه میدان مانژنایا و مجموعه یادبود جنگ در مسکو. آثار سرتیلی فقط به روسیه و کشورهای اطراف محدود نمیشه. از مجسمه کریستف کلمب در سویا و بنای یادبود سنت جرج در مقابل سازمان ملل متحد گرفته تا یادبود اشک غم در ویرانه های 11 سپتامبر، تنها بخشی از آثار اود در غرب هستند.
با این حال باید اعتراف کرد که این موزه بیشتر از اینکه موزه مدرن باشه، شبیه به نمایشگاه شخصی موسس اون هست. بیش از 100 نقاشی در این موزه وجود داره که نشان دهنده روند تکامل 50 ساله این هنرمند هست. در طبقه سوم هم نمایشگاه عکسی از تاریخ زندگی سرتیلی وجود داره که شاید دیدنش خالی از لطف نباشه.
اگه علاقه مند به دیدن آثار سرتیلی در گرجستان هستید، توصیه می کنم بنای یادبود سنت جورج در میدان آزادی، یادبود انسان و خورشید در جاده اصلی کنار فرودگاه، مجسمه های فیلم میمینو و از همه مهم تر مجموعه تاریخچه گرجستان در حومه تفلیس رو از دست ندید.
خانه اپرای گرجستان
خانه اپرای گرجستان در سال 1851 تاسیس شد. البته نه در محل کنونی در کنار خیابان روستاولی، بلکه کمی پایین تر و جایی که امروزه بنای یادبود سنت جورج قرار گرفته.
میخائیل ورونتسوف، نایب السلطنه روسیه تزاری در قفقاز بانی اصلی افتتاح خانه اپرا بود. بعد از آتش سوزی بزرگی در سال 1874، ساختمان اولیه خانه اپرا به طور کل نابود شد. دولت گرجستان 20 سال زمان لازم داشت تا بودجه کافی برای احداث ساختمان جدید در محل فعلی رو فراهم بکنه. در نهایت ساختمانی که امروز می بینید در سال 1896 ساخته شد. از اون تاریخ تا به الان، خانه اپرای گرجستان میزبان بزرگترین رویدادهای سنتی و فرهنگی گرجستان هست. جایی که خیلی ها اون رو با نینیا آنانیاشویلی، رقصنده باله معروف گرجستان می شناسن.
اگه دوست دارید تو سفر تفلیس از تماشای باله لذت ببرید، فصل پاییز و زمستان زمان فعالیت خانه اپرای گرجستان هست. برای اطلاعات بیشتر درباره زمان اجراها می تونید به سایت خانه اپرای گرجستان مراجعه کنید.
هتل ماریوت تفلیس
هتل ماریوت تفلیس به عنوان یکی از مهم ترین بناهای قرن بیستم گرجستان شناخته میشه. این شاهکار معماری در طول یک سال ساخته شد ولی اتفاقاتی باعث شد اتفاقاتی غیر از تبدیل شدن به یک هتل لوکس رو تجربه بکنه.
میکائیل آرامیانس ارمنی، کارافرین شناخته شده در تفلیس این هتل رو در سال 1911 راه اندازی کرد. ولی این پروژه بنا به دلایلی به یک شکست کامل تبدیل شد. هتل هنوز به طور کامل راه اندازی نشده بود که جنگ جهانی اول شروع شد و این ساختمان به یک بیمارستان تبدیل شد. بعد از جنگ و هنگام اشغال گرجستان توسط ارتش سرخ، این ساختمان مصادره و به اتحادیه های کارگری واگذار شد. نکته تلخ تر داستان سرنوش مشابه میکائیل و الکساندر ملیک (که کمی قبل تر توضیح دادم) بود. میکائیل هم سال های آخر عمر و بعد از مصادره کلیه اموالش در فقر و تنگدستی و در زیرزمین یکی از ساختمان هایش مرد.
این ساختمان ولی بعد از مرگ میکائیل و در زمان کمونیست ها دوباره تبدیل به هتل شد و تا قبل از جنگ داخلی 1991 هم هتل باقی ماند. اعتراض هایی که در اون سالها انجام شد خسارات زیادی به هتل وارد شد. در نهایت در سال 2002 هتل مجددا مرمت شد و از اون تاریخ تا به الان به عنوان یک هتل 5 ستاره در تفلیس مشغول به فعالیت هست.
گالری ملی گرجستان
در روزهای پایانی قرن نوزدهم و البته آخرین سال های حکومت تزارها در روسیه، ساختمان معبد شکوه در تفلیس ساخته شد. کاربری اصلی این ساختمان یک موزه نظامی و تاریخی بود. گویا تزارها قصد داشتن قدرت امپراتوری روسیه رو در سرزمین هایی که فتح کرده بودن به رخ بقیه بکشن. در این موزه هم اسنادی مربوط به فتح قفقاز به نمایش داده شده بود. همین طور به نقاش هایی مثل ساموکیش دستور داده شد تا صحنه های حماسی از جنگ های قفقاز بکشن. یا کولچین و شمشینوف هم به اجبار پرتره هایی از فرماندهان نظامی قفقاز کشیدن.
این ساختمان یکی از معدود مکان هایی بود که نیکولای دوم در سفر به تفلیس از اون بازدید کرد. همین نکته می تونه نشان دهنده اهمیت این موزه باشه. با این حال کمی بعد و در زمان جنگ جهانی اول نمایشگاه های موزه تخلیه شد و تقریبا همه آثار اون از بین رفت. در دوران حکومت بلشویک ها دیگه خبری از معبد و موزه نظامی نبود و گالری ملی گرجستان در این ساختمان افتتاح شد. گالری که حدود 100 سال قدمت داره و در حال حاضر با 8 سالن نمایشگاهی مختلف پذیرای آثار هنری مختلف از سراسر دنیا هست.
کلیسای کاشوتی
کلیسای کاشوتی درست در همسایگی گالری ملی گرجستان قرار گرفته و ساختمان نسبتا جدید و نوسازی داره. ولی سابقه احداث کلیسا در این محل به قرن ششم میلادی میرسه. زمانی که چند کشیش از خاورمیانه برای گسترش مسیحیت به گرجستان سفر می کنن. دیوید گارجیلی ، یکی از این کشیش ها در این محل پناهگاهی چوبی میسازه و مشغول به عبادت میشه. همین اتفاق باعث شروع ساخت مجموعه صومعه های گارجا میشه که امروزه یکی از بزرگترین جاذبه های گردشگری گرجستان به حساب میاد.
کلیسای کاشوتی در یک قرن اخیر چندین مرتبه تغییرات اساسی داشته. در سال 1910 اشراف گرجستان کمک کردن تا شکل امروزی خودش رو به دست بیاره. در سال های بعدی فضاهای مختلفی به کلیسا اضافه شد. در دهه 1940 و اوج مخالفت حکومت ضد مذهب کمونیست، نقاشی های مذهبی توسط نقاش با نفوذ گرجی، لادو گودیاشویلی در این کلیسا طراحی شد که اصلا مورد پسند حکومت نبود. این اتفاق باعث اخراج گودیاشویلی از حزب کمونیست گرجستان و آکادمی هنرهای زیبای تفلیس گرجستان شد. ولی اتفاقات طوری پیش رفت که امروزه نقاشی های کودیاشویلی دقیقا در ساختمان مجاور یعنی گالری ملی گرجستان به نمایش گذاشته شدن.
مدرسه راهنمایی شماره 1
ورزشگاه تفلیس یا نامی که در دوران شوروی به روی اون گذاشته شده بود یعنی مدرسه راهنمایی شماره 1 تفلیس. ساختمانی که تعداد زیادی از چهره های سرشناس ملی گرجستان از اون فارغ تحصیل شدن. این مدرسه در سال 1833 در دو طبقه ساخته شد. مدت کوتاهی بعد طبقه سوم هم ساخته شد و به شکل امروزی خودش در اومد.
در زمان اتحاد جماهیر شوروی تغییراتی در محوطه مقابل مدرسه رخ داد و دو مجسمه مربوط به شخصیت های مورد احترام گرجستان در مقابل مدرسه قرار گرفت. ایلیا چاوچادزه و آکاکی تسرتلی. دو شخصیت که در قرن های نوزدهم و اوایل بیستم زندگی می کردن و البته هیچ کدام در این مدرسه تحصیلی نکردن.
داستان جنگ داخلی گرجستان و شورش های اوایل دهه 1990 رو چندین مرتبه در مقابل ساختمان های مختلف براتون تعریف کردم. باید یاداوری کنم این مدرسه هم متاسفانه در زمان این درگیری ها مورد حمله قرار گرفت به طور کامل در آتش سوخت. چند سال بعد و با کنار رفتن حکومت فاسد گرجستان شهرداری این ساختمان را به بهترین حالت ممکن مرمت کرد.
موزه هنرهای زیبای گرجستان
موزه هنرهای زیبای گرجستان جدیدترین ساختمانی هست که در خیابان روستاولی تفلیس ساخته شده. چیزی حدود 5 سال پیش بعد از چندین سال بحث و جدل و اعتراض بلاخره ساختمانی با نمایی نه چندان خوشایند برای مردم تفلیس به عنوان موزه هنرهای زیبای گرجستان افتتاح شد. بالای سردر ورودی ساختمان یک مجسمه عقاب با بال های باز طراحی شده. این طرح کپی از مجسمه عقابی هست که چندی پیش در حفاری هایی در منطقه وانی در جنوب کوتایسی کشف شده و براساس براوردها به قدمتی به قرن اول قبل از میلاد داره.
آثار داخل موزه هنرهای زیبای گرجستان عمدتا مربوط به نقاشی ها و مجسمه های هنرمندان گرجی در نیمه دوم قرن بیستم هست. آثاری که عمدتا از مجموعه شخصی دختر رئیس جمهور سابق گرجستان، شواردنادزه تهیه شده.
پارلمان گرجستان
تا این قسمت از روایت های خیابان روستاولی حتما متوجه شدید که علت تمام درگیری ها ، خشونت ها و تخریب ها وجود ساختمان پارلمان گرجستان در این خیابان هست. منتها برای شنیدن داستان این ساختمان باید به سال های دورتری از تاریخ گرجستان سفر کرد.
در قرن نوزدهم میلادی درگیری های شدیدی بین حکومت تزاری و مخالفان قلقازی وجود داشت. در یکی از مهم ترین جنگ ها به رهبری امام شمیل، ارتش تزارها شکست سنگین و پرهزینه ای رو پذیرفتن. این جنگ یکی از بزرگترین وقایع تاریخی کشور گرجستان هست. در سال های بعد از جنگ در محلی که امروز پارلمان گرجستان قرار گرفته کلیسای جامع تفلیس ساخته شد که به نحوی به پیروزی در جنگ شمیل مرتبط بود. حکومت ضد دین کمونیت در دهه 1930 به بهانه توسعه شهر تفلیس این کلیسا رو تخریب و ساختمان پارلمان گرجستان رو بر روی ویرانه های اون بنا کرد. کاری که در اتحاد جماهیر شوروی به کرات تکرار شده بود.
مجموعه پارلمان گرجستان دو بلوک اصلی داره. بلوک بالا در سال 1938 و بلوک پایین در مجاورت خیابان روستاولی در سال 1953 و توسط اسیران جنگی آلمانی ساخته شده.
در دهه 80 این منطقه کانون اصلی اعتراضات ضد شوروی بود. این اعتراضات هم در نهایت منجر به از بین رفتن حکومت شوروی و استقلال کشور گرجستان بعد از 70 سال شد. این استقلال چندان هم ساده به دست نیومد. همون طوری که قبلا هم گفتم سال 1989 ارتش شوروی به طرز وحشیانه ای این اعتراضات رو سرکوب و 19 نفر رو کشت. امروزه یک المان مکعبی شکل به یاد کشته شدگان سال 1989 در مقابل پارلمان گرجستان قرار گرفته.
در سال 2012، رئیس جمهور ساکاشویلی برای تمرکز زدایی از کشور ساختمان پارلمان جدیدی در شهر کوتایسی ساخت و پارلمان رو به این شهر منتقل کرد. اتفاقی که بیش از 7 سال دوام نیاورد و مجددا پارلمان به تفلیس برگشت.
کاخ جوانان، کاخ پیشگامان سابق
در این تور میتونید به سادگی در کنار کاخ جوانان قدم بزنید و از نزدیک یکی از بزرگترین و قدیمی ترین ساختمان های گرجستان رو ببینید. اتفاقی که تا چند سال پیش برای شهروندهای عادی اصلا ممکن نبود. چرا که نیروهای نگهبان و گارد ویژه در چند مرحله از نزدیک شدن به ساختمان جلوگیری می کردن. ساختمانی که از اولین روزهای الحاق گرجستان به روسیه تا اوایل دوران کمونیست بزرگترین مرکز سیاسی نه فقط گرجستان بلکه قفقاز و بخش هایی از ترکیه امروزی بود. بخش عمده ای از سیاست های حکومت روسیه در ایران و عثمانی در این ساختمان پایه گذاری میشد. ساختمانی که ناصرالدین شاه قاجار هم در اولین سفر خود به فرنگ یک شب در اون اقامت داشت.
اولین ساختمان در این محل بیش از دو قرن قبل و بعد از الحاق گرجستان به امپراطوری روسیه ساخته شد. در اون زمان این ساختمان برای فرماندار امپراتوری روسیه، ژنرال پاول تسیسیانوف، که خود گرجستانی الاصل بود، در نظر گرفته شده بود. شخصی که که مسئولیت اداره سرزمین های تازه الحاق شده در قفقاز را بر عهده داشت. به همین منظور، به این ساختمان قصر معاون پادشاهی هم گفته میشد.
با گذشت سالها، مقر فرمانداری بیشتر توسعه پیدا کرد و برای پاسخگویی به نیازهای فرمانداران بعدی، که در رتبه های بالاتری قرار داشتند، از جمله میخائیل رومانوف، پسر امپراتور روسیه، نیکلاس اول، بازسازی شد. منطقه قفقاز و این کاخ به قدری موقعیت استراتژیک داشت که میخائیل رومانوف، یکی از اعضای مستقیم خانواده تزار، به مدت 20 سال به عنوان نایب السلطنه قفقاز از سال 1862 تا 1882 در اینجا خدمت کرد. مقر اصلی میخائیل در تفلیس بود، ولی فرزندانش به قدری عاشق خوش گذرانی در برجومی بودن که یک قصر زیبا در لیکانی برجومی برای خودشون ساختن.
در 26 می 1918، پرچم ملی گرجستان، متفاوت از پرچم فعلی، بر فراز کاخ برافراشته شد، زمانی که دولت نوئه ژوردانیا استقلال این کشور را اعلام کرد. تنها دو روز بعد در همین ساختمان، مقامات آذربایجان و ارمنستان از این کار پیروی کردند و استقلال کشورهای متبوع خودشون رو اعلام کردن. این همون نکته ای هست که این ساختمان رو در دنیا منحصر به فرد کرده: تنها محلی که سه کشور مختلف در اون اعلام استقلال کردن.
بعد از الحاق دوباره گرجستان به شوروی در سال 1921، این ساختمان به دولت گرجستان شوروی واگذار شد و تا سال 1937 نقش سیاسی خودش رو حفظ کرد. امروزه کاخ تبدیل به یک مرکز فرهنگی و آموزشی شده که به دانش‌آموزان و جوانان برای سازماندهی فعالیت‌های خارج از مدرسه کمک میکنه. اتفاقا میزبان سازمانی شده که فعالیت هایی بر خلاف میل اتحاد جماهیر شوروی انجام میده: گوشه آمریکایی.
موزه ملی گرجستان
موزه ملی گرجستان در ابتدا به عنوان موزه بخش قفقاز انجمن جغرافیای امپراتوری روسیه (1852) تأسیس شد. در سال 1865 به ابتکار کاشف آلمانی گوستاو راده، به موزه قفقاز تبدیل شد. در این دوره موزه به تاریخ و فرهنگ گرجستان اختصاص نداشت، بلکه به کل منطقه قفقاز با ترکیب چند قومیتی، چند فرهنگی و چند مذهبی تحت حکومت مقامات تزاری با مرکزیت تفلیس اختصاص داشت.
بعد از استقلال گرجستان از روسیه، این موزه در سال 1919 به موزه گرجستان تغییر نام پیدا کرد. در سال 1921، زمانی که روسیه برای دومین بار به گرجستان حمله و به کشور خودش ضمیمه کرد، دولت مرکزی به پاریس مهاجرت کرد و بخش عمده ای از مجموعه های این موزه رو با فرانسه برد و تا سال 1945 در این کشور باقی ماند. تا اینکه با توافق هایی که انجام شد این مجموعه گرانبها مجددا به شوروی و تفلیس پس داده شد. مجموعه ای از مصنوعات طلا که ارتباط نزدیکی با نقوش مذهبی گرجی و ارتودوکس دارن.
در موزه ملی گرجستان علاوه بر صندوق طلایی، مجموعه ای از جمجمه های انسانی وجود داره که به عنوان اسناد مهمی در روند تکامل بشریت در اوراسیا شناخته میشه. درنهایت جذاب ترین قسمت موزه مربوط به سال های اشغال گرجستان توسط شوروی هست که به شیوه ای تیره و تار نشان دهنده سال های جنایت حکومت شوروی در این کشور هست.
موزه هنرهای زیبای امیراناشویلی
کم که به انتهای مسیر گشت و گذارمون در خیابان روستاولی و قلب تفلیس یعنی میدان آزادی نزدیک میشیم. آخرین ساختمان قبل از رسیدن به میدان، ساختمان موزه هنرهای زیبای امیراناشویلی هست. این ساختمان در سال 1825 و به قصد احداث یک هتل نئوکلاسیک ساخته شد. ولی بعد از چند وقت تبدیل به یک حوزه علمیه و مرکز مذهبی ارتودوکس شد. حوزه علمیه هم چندان دوام نداشت و در نهایت این ساختمان تبدیل به کاربری امروزی یعنی موزه هنرهای زیبای تفلیس شد.
در سال 1838 مالکان هتل این ساختمان زیبا رو به مدیریت یک مرکز مذهبی فروختن و از اون روز آموزش های مذهبی برای پرورش کشیش های گرجی در این ساختمان شروع شد. در یکی از همین روزها خانواده ای با شور و شوق فراوان پسر جوان خودشون رو به مدرسه مذهبی آوردن. به امید اینکه مدرسه از اون کشیشی درستکار تربیت بکنه. منتها یک جای کار مشکل پیدا کرد. در نهایت این پسر جوان نه تنها تبدیل به کشیش نشد، بلکه یک توده ای مارکسیست افراطی در این مدرسه تربیت شد.
احتمالا درست حدس زدید که منظور من از این جوان انقلابی کیه! موقع بازدید از موزه هنرهای زیبای گرجستان هم میتونید تابلویی رو ببینید که شرح دوران تحصیلات مهم ترین فارغ تحصیلان این مدرسه از جمله جوزف استالین رو ببینید. غیر از استالین، نوئه ژوردانیا، رهبر منشویک های گرجستان و بعد ها رئیس دولت گرجستان در دوران کوتاه استقلال هم در این مدرسه مذهبی تحصیل می کرد. ژوردانیا هم مانند استالین به یک مارکسیست سرسخت تبدیل شده بود ولی به نسبت استالین با کلیسا و مخالفانش مدارای بیشتری داشت.
ایستگاه آخر: میدان آزادی تفلیس
گشت خیابان روستاولی ما در این ایستگاه تمام شد. سفری که در مکان، 1500 متر و در زمان بیش از دو قرن رو طی کرد. این میدان اتفاق های مهمی رو در تاریخ گرجستان مشاهده کرده. سخنرانی نیکولا سارکوزی، سخنرانی و البته سوء قصد نافرجام به جرج بوش پسر و همین طور سرقت بزرگ از بانک که توسط استالین و در سال 1907 سازماندهی شد.
همون طوری که قبل هم گفتم، پیشینه توسعه این منطقه در بیرون از دروازه های شهر تفلیس به اوایل قرن نوزدهم برمیگرده. اولین و قدیمی ترین نام این میدان به نحوی ناخوشایند به ایران مربوط میشه. اسم ژنرال ایوان پاسکویچ که در جنگ با ایران تمام قفقاز رو از تصاحب کرد و خودش رو به تبریز رسوند و تا قبل از امضای عهدنامه ترکمانچای از این شهر خارج نشد برای اولین بار روی این میدان گذاشته شد.
نام این میدان تا دهه 1930 به نام پاسکویچ – ایروانوسکی باقی موند. تا زمانی که لاورنتی بریا رئیس حزب کمونیست گرجستان و بعدها رئیس پلیس مخفی شوروی کار بازسازی میدان رو انجام داد و نام خودش رو بر روی میدان قرار داد. ولی در سال 1956 شرایط دوباره تغییر کرد. بریا دیگه فردی خوشنام در دولت مرکزی شوروی نبود. چرا که مانند خیلی از سران حکومت به جرم ارتباط با کشورهای خارجی دستگیر، محاکمه و اعدام شد و اسمش در تمام کتاب های درسی حذف شد. در این سال اسم و مجسمه لنین در این میدان گذاشته شد. البته با اعتراضات سال 1990 این مجسمه هم نابود شد و چندین سال بعد مجسمه سنت جرج با روکش طلا توسط زوراب سرتلی طراحی و در میدان قرار گرفت. امروزه همین مجسمه هم محل بحث و مناقشاتی بین گرجی ها هست. چرا که عده ای معتقد هستن چنین مجسمه مذهبی بزرگی نباید در اصلی ترین و بزرگترین میدان تفلیس قرار بگیره.
