مورمانسک کجاست؟ تاریخ بزرگترین شهر جهان در بالاتر از مدار شمالگان

مورمانسک رو خیلی از ما ایرانی ها به خاطر تور شفق قطبی و سفر به شمالگان برای تماشای شفق قطبی شنیدیم. ولی این شهر دور افتاده در شمالی ترین نقطه کره زمین تاریخ و داستان های شنیدنی دیگری هم داره که دونستنش قبل از سفر به مورمانسک میتونه جالب باشه.

چرا مورمانسک شهر مهمی هست؟

مورمانسک در طول جنگ جهانی دوم به طور کامل ویران شد. اگه از نظر سرانه تعداد بمب هایی که ارتش آلمان در هر متر مربع انداختند هم در نظر بگیریم، این شهر بعد از استالینگراد در رتبه دوم قرار گرفته.

از نظر موقعیت مورمانسک در ساحل دریای بارنتس قرار گرفته . موقعیتی استراتژیک که باعث شده به این شهر لقب دروازه شمالی روسیه داده بشه. یکی از بزرگترین بنادر روسیه و حتی جهان در این منطقه قرار گرفته. اتصال مورمانسک به شبکه ریلی روسیه باعث شده تجارت منظمی از این بندر به سراسر دنیا انجام بشه.

بر اساس آخرین آمار جمعیت مورمانسک بیش از 282 هزار نفر بوده که برای چنین منطقه ای با طبیعتی سرد و خشن رقم بسیار بالایی هست. در واقع مورمانسک بزرگ ترین و پر جمعیت ترین شهر دنیا در بالای مدار قطبی به حساب میاد.

تاریخ مورمانسک

شکل گیری بندر مورمانسک

قبل از اینکه این بندر در اوایل قرن بیستم روی نقشه روسیه ظاهر بشه، آرخانگلسک بزرگترین شهر منطقه بود. شهری که در قرن شانزدهم تاسیس شده بود برای چندین قرن نقش دروازه شمالی روسیه رو بازی می کرد. با این حال بعد از تاسیس مورمانسک این شهر قافیه رو به رقیب باخت. چرا که بزرگترین مزیت مورمانسک این بود که دریا در این شهر در سردترین روزهای زمستانی هم یخ نمی زد. نیازی به توضیح نیست که این مزیت چقدر میتونه برای یک بندر شمالی مهم باشه.

در واقع نیاز به یک بندر بدون یخبندان در طول جنگ جهانی اول برای روسیه ظاهر شد. در این زمان ارتباط روسیه با کشورهای غربی قطع شد و امکان دریافت اسلحه و ارسال مواد خام برای روسیه از بین رفت. به همین خاطر نگاه امپراطوری روسیه به شمال این کشور معطوف شد. در سال 1915 یک سکونتگاه ساحلی جدید در این منطقه ساخته شد. جایی که از قدیم به نام مورمان شناخته می شد. 4 اکتبر سال بعد مراسم رسمی گذاشتن سنگ بنای کلیسا به افتخار قدیس حامی ملوانان در این شهر برگزار شد. شهری که از اون تاریخ به بعد به افتخار نیکولای دوم به نام رومانوف آن مورمن نامگذاری شد. ولی یک سال بعد و با انقلاب 1917 ردپای رومانوف ها از سراسر کشور پاک شد و شهر جدید به نام مورمانسک نامگذاری شد.

آخرین شهری که در دوران امپراطوری روسیه تاسیس شد شاهد روزهای پرطلاطم زیادی بود. بعد از فرو رفتن کشور در هرج و مرج سال های بعد از انقلاب و جنگ داخلی، مورمانسک تبدیل به یکی از مراکز اصلی جنبش سفید شده بود. برای مدتی هم نیروهای بریتانیایی، کانادایی، استرالیای، فرانسوی، ایتالیایی، لهستانی و حتی چینی در این منطقه مستقر بودن.

جنگ جهانی دوم

تا سال1941 این شهر به طور قابل ملاحظه ای رشد کرده بود. به همین خاطر دوباره مورد توجه دشمنان قرار گرفت. سربازان آلمانی و فنلاندی سعی کردن در عملیاتی ناموفق که به نام عملیات روباه نقره ای معروف شد این منطقه رو از روسیه پس بگیرن. درست زمانی که ارتش دشمن به چند ده کیلومتری شهر رسیده بود، کاروان هایی با سلاح های انگلیسی و امریکایی به کمک ارتش سرخ رسیدن و این شهر رو نجات دادن.

تا نوامبر 1941، مهم ترین شهر شمالی شوروی توسط خلبانان این کشور و همین طور نیروهای هوایی که تحت پیمان عملیات بندیکت به شوروی فرستاده شده بودن محافظت می شد. دفاع و همکاری منظمی بین انگلیس و شوروی که یکی از موفق ترین عملیات های نظامی متفقین در تاریخ جنگ جهانی دوم بود.

آلمانی ها بعد از اینکه از تصرف این بندر منصرف شدن، تصمیم به بمباران این شهر گرفتن. شدیدترین حمله در 18 ژوئن 1942 تحت عنوان عملیات لوفت وافه انجام شد. حدود 12 هزار بمب به سمت این شهر شلیک شد. باید در نظر گرفت این حمله برای شهری که کاملا از چوب ساخته شده بود چقدر ویرانگر به حساب میومد. تمامی پایگاه های نظامی شهر تخریب شد. آلمانی ها در یک روز تونستن حدود 800 واحد مسکونی و ده ها ساختمان عمومی شهر رو نابود بکنن. با این حال شجاعت و فداکاری سربازان شوروی بود که همه این آتش رو تا قبل از غروب خاموش کردن. این حمله تقریبا سه چهارم ساختمان های شهر رو نابود کرد.

حجم تخریب های ناشی از جنگ در این شهر بسیار بالا بود. طوری که بعد از پایان جنگ جهانی یک لیست شامل 15 شهر اولویت اول بازسازی توسط شوروی منتشر شد که مورمانسک هم در این لیست قرار گرفته بود.

مورمانسک بعد از جنگ

در زمان جنگ، مورمانسک به عنوان گذرگاه تسلیحات و سایر تجهیزاتی بود که از دیگر کشورهای متفقین وارد اتحاد جماهیر شوروی می شد. این مقاومت در چهلمین سالگرد پیروزی بر آلمان ها در تعیین رسمی مورمانسک به عنوان شهر قهرمان در 6 می 1985 گرامی داشته شد. در طول جنگ سرد هم مورمانسک مرکز فعالیت زیردریایی ها و یخ شکن های شوروی بود. حتی پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، شهر نزدیک و پایگاه دریایی  سورومورک مقر ناوگان شمالی روسیه باقی ماند.

در سال 1974، یک مجسمه عظیم 35.5 متری به نام آلیوشا، که یک سرباز جنگ جهانی دوم شوروی رو به تصویر می کشد، بر روی پایه ای به ارتفاع 7 متر نصب شد. هتل قطب شمال در سال 1984 افتتاح شد و به بلندترین ساختمان بر فراز دایره قطب شمال تبدیل شد. ساختمانی که امروزه به نام هتل آزیموت مورمانسک شناخته میشه.